Dziecko jako Pacjent Małoletni

My – dzieci, też mamy prawa!

  • DZIECKO JAKO PACJENT MAŁOLETNI.

    W rozumieniu art. 1 Konwencji Praw Dziecka przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz. U. 2012 poz. 1333) „dziecko” oznacza każdą istotę ludzką w wieku poniżej osiemnastu lat, chyba że zgodnie z prawem odnoszącym się do dziecka uzyska ono wcześniej pełnoletniość.
    Dz. U. 2012 poz. 1333
    Dziennik USTAW

Status prawny dziecka w Polskim prawie cywilnym

Dziecko w prawie cywilny materialnym, będąc osobą fizyczną, traktowane jest jako podmiot praw i obowiązków. Podstawowymi aktami prawnymi regulującym sytuację prawną dziecka na gruncie prawa cywilnego są Kodeks cywilny oraz Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Osobą fizyczną jest człowiek od chwili urodzenia, natomiast dziecko poczęte, ale jeszcze nienarodzone, określane jest pozaustawowo mianem nasciturusa (od łac. nasciturus – mający się urodzić). 
Z chwilą urodzenia dziecko uzyskuje zdolnością prawną, co wynika z art. 8 § 1 k.c., który przewiduje, że każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną. Zdolność prawna jest kategorią materialnego prawa cywilnego i podstawowym atrybutem każdej osoby fizycznej. Oznacza możność bycia (stania się) podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego.

Pełnoletniość w świetle prawa cywilnego

W myśl przepisów Kodeksu cywilnego pełnoletniość osiąga osoba, która skończyła 18 lat (art. 10 § 1 k.c.). Od tej zasady istnieje wyjątek, który umożliwia małoletniemu (osobie poniżej 18. roku życia) nabycie statusu osoby pełnoletniej poprzez zawarcie małżeństwa (zgodnie z art. 10 k.r.o.). Celem tego przepisu jest ujednolicenie statusu prawnego obojga małżonków. Upełnoletnienie przez małżeństwo ma charakter trwały i nieodwracalny, co oznacza, że późniejsze unieważnienie małżeństwa, rozwód, czy separacja nie wpływają na nabyty już status pełnoletniego (art. 10 § 2 zd. 2 k.c.). Zasadniczo małżeństwo mogą zawierać osoby, które ukończyły 18 lat, jednak sąd opiekuńczy może wyrazić zgodę na zawarcie małżeństwa przez kobietę, która ukończyła 16 lat, jeżeli przemawiają za tym ważne powody, a małżeństwo będzie zgodne z dobrem zakładanej rodziny (art. 10 § 1 k.r.o.).

Pediatra

W świetle Prawa

Regulacje dotyczące zgody na świadczenia zdrowotne w kontekście pacjentów małoletnich i osób niezdolnych do samodzielnego wyrażania zgody

Lekarz może przeprowadzić badanie lub udzielić innych świadczeń zdrowotnych, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, po wyrażeniu zgody przez pacjenta. (art. 32 ust. 1

Jeśli pacjent jest małoletni lub niezdolny do świadomego wyrażenia zgody, konieczna jest zgoda jego przedstawiciela ustawowego. W przypadku braku możliwości uzyskania zgody od przedstawiciela ustawowego, konieczne jest uzyskanie zgody sądu opiekuńczego (art. 32 ust. 2).

Gdy zachodzi potrzeba przeprowadzenia badania małoletniego pacjenta, zgodę może również wyrazić opiekun faktyczny (art. 32 ust. 3). Opiekun faktyczny posiada swoją ustawową definicję na gruncie art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. 2024 poz. 581). Zgodnie z tym przepisem opiekunem faktycznym jest osoba sprawująca, bez obowiązku ustawowego, stałą opiekę nad pacjentem, który ze względu na wiek, stan zdrowia albo stan psychiczny wymaga takiej opieki.

W przypadku osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej zgodę wyraża przedstawiciel ustawowy, ale jeśli osoba ta jest w stanie wypowiedzieć się w sprawie badania, jej zgoda również jest wymagana (art. 32 ust. 4)

acjent, który ukończył 16 lat, musi również wyrazić zgodę na przeprowadzenie czynności medycznych (art. 32 ust. 5)

Jeśli małoletni powyżej 16 roku życia, osoba ubezwłasnowolniona lub osoba chora psychicznie, lecz z wystarczającym rozeznaniem, sprzeciwia się proponowanym czynnościom medycznym, wymagana jest zgoda sądu opiekuńczego, poza zgodą przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego (art. 32 ust. 6)

Zgoda osób wymienionych w art. 32 ust. 1, 2 i 4 na świadczenia medyczne może być wyrażona ustnie lub poprzez zachowanie jednoznacznie wskazujące na wolę poddania się proponowanym czynnościom (art. 32 ust. 7)

W przypadku braku przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego, a także niemożności skontaktowania się z nimi, lekarz może kontynuować świadczenia zdrowotne dopiero po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego, o ile przepisy ustawy nie stanowią inaczej (art. 32 ust. 8)

Sądem właściwym do udzielania zgody na wykonywanie czynności medycznych jest sąd, w którego okręgu mają być one wykonane (art. 32 ust. 10).

Dostęp do świadczeń zdrowotnych dla dzieci posiadających status uchodźcy i ochronę uzupełniającą

Podstawą prawną gwarantującą dzieciom dostęp do świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych jest Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. 2024 poz. 1222).

Art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy rozszerza prawo do korzystania z publicznych świadczeń zdrowotnych na dzieci poniżej 18. roku życia, w zależności od ich statusu obywatelskiego, sytuacji prawnej i miejsca zamieszkania. Prawo to obejmuje dzieci posiadające obywatelstwo polskie, dzieci, które uzyskały status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, oraz dzieci, które otrzymały zezwolenie na pobyt czasowy w związku z określonymi okolicznościami. Ponadto, dostęp do świadczeń mają także dzieci pobierające świadczenie pieniężne, o którym mowa w ustawie z dnia 8 lutego 2023 r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym członkom rodziny funkcjonariuszy lub żołnierzy zawodowych, których śmierć nastąpiła w związku ze służbą albo podjęciem poza służbą czynności ratowania życia lub zdrowia ludzkiego albo mienia (Dz. U. poz. 658), jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego UE lub EFTA lub Zjednoczonego Królestwa.

Ciekawe materiały i materiały do ściągnięcia:

Karta Praw Dziecka

W październiku 2018 roku Rzecznik Praw Dziecka wraz Rzecznikiem Praw Pacjenta opracowali, opierając się na Europejskiej Karcie Praw dziecka w Szpitalu,  Kartę Praw Dziecka-Pacjenta, która została przekazana do wszystkich szpitali dziecięcych w Polsce. Przedruk Karty i jednocześnie plakat, który powinien wisieć na każdym oddziale dziecięcym – poniżej.
Karta Praw Dziecka

Autor: Prawnik z Kancelarii Prof. Doroty Karkowskiej – Mateusz Ficygowski

https://kancelariakarkowska.pl/
https://kancelaria-karkowska.pl/zespol-kancelarii-karkowskiej/

Niniejszy artykuł nie stanowi porady prawnej, a jest jedynie informacją przybliżającą wskazaną w nim problematykę. Udzielenie porady prawnej wymaga poznania stanu faktycznego w indywidualnej sprawie